آشنایی با زیرسازی و روسازی خط

آشنایی با زیرسازی و روسازی خط

مقاله ای ازتیم پژوهشی جامع ترین پورتال حمل و نقل ریلی

تعریف زیر سازی: کلیه کارهائی که انجام می شود تا بستر برای اجرای روسازی  آماده شود .

تعریف روسازی : کلیه کارهای انجام شده در سطح زیر سازی را روسازی می گویند.

انواع مقاطع روسازی: انواع مقاطع روسازی شامل یک خطه در مستقیم و قوس- دوخطه در مستقیم و قوس.

ادوات و مصالح روسازی خط : ادوات و مصالح روسازی خط شامل موارد زیر می باشد:

• بالاست
• تراورس
• ریل
• آلات اتصال

1. بالاست : بالاست عبارتست از یک قشر از سنگ شکسته یا شن رودخانه به ابعاد ۳الی ۷ سانتیمتر برای تراورسهای چوبی و ۲ الی ۵ سانتی متر برای تراورسهای بتونی و فلزی که به ارتفاع ۳۵ تا ۴۰ سانتیمتر در روی خاکریز و زیر تراورسها و بین آنها قرار می گیرد. بالاستها را از معادن استخراج کرده و در کارخانه سنگ شکن آنها را خرد میکنند و بعد از سرند کردن  با ابعاد و دانه بندی مورد نیاز  به عنوان بالاست مورد استفاده قرار می دهند.

مشخصات بالاست:

1. جنس بالاست نباید از سنگهای آهکی و دولومیت و رسوبی باشد.
2. آب را بخود جذب نکند.
3. عاری از خاک باشد.
4. از لحاظ جنس در مقابل فشار و برف و باران و هوا مقاوم باشد.

وظیفه بالاست:

1. انتقال نیرو از تراورس به خاکریز در سطح وسیعتر.
2. هدایت آب باران به بیرون از خط.
3. حالت ارتجاعی (فنریت) دادن به خط.
4. استقرار تراورس و امکان انجام تعمیرات خط که مهمترین وظیفه بالاست نیز می باشد.

۲- تراورس:

کار تراورس برای ثابت نگهداشتن عرض خط و تقسیم فشار وارده از ریل در سطح وسیعتری بر روی بستر بالاست می باشد.

انواع تراورس:

تراورسهای مورد مصرف در راه آهن ایران از نظر جنس عبارتند از

الف- تراوری چوبی

ب- تراورس فلزی

ج- تراورس بتونی

انواع تراورس از نظر کاربرد:

تراوری چوبی برای طول خطوط با ابعاد ۲۵*۱۵ و طول ۶۰/۲ متر

تراورس چوبی برای سوزنها با ابعاد ۲۵*۱۵ و طول آنها بستگی به نوع سوزن دارد و در طول سوزن نیز متفاوت می باشد.

تراورس چوبی برای انواع پلها با تابلیه فلزی با ابعاد ۲۵*۲۵ و طول ۶۰/۲ متر.

تراورس فلزی برای طول خطوط

تراورس فلزی برای سوزنها

تراورس بتونی دی بلوک

تراورس بتونی منو بلوک برای طول خطوط وسوزنها با پابندهای متفاوت.

۳- ریل:

ریل از سه قسمت اصلی تشکسل شده که شامل کاهک ریل – جان ریل و کف ریل می باشد.

وظیفه ریل :

1. وظیفه ریل هدایت قطار در مسیر تعیین شده .
2. انتقال فشارهای وارده به تراورس.

انواع ریلها عبارتند از ریل آ۴- آ۳- آ۲  که بنام ریلهای سخت و سبک معروف است و طول آنها ۵۰/۱۲متر و ریل ۳۳یو- ۵۰ار و ۶۰ار که بنام ریلهای نرم و سنگین معروف میباشدو طول آنها ۱۸ متر میباشد.

۴- آلات اتصال عبارتند از:

1. اتصال خط به خط که شامل سینی دوار – پل متحرک و سوزن می باشد.
2. اتصال ریل به ریل که شامل اتصالی
3. چهار سوراخه که در خطوط مستقیم مورد استفاره قرار می گیرد.
4. شش سوراخه که درخطوط قوسی مورد استفاره قرار می گیرد.
5. اتصالی نا منظم که برای ریلهای با مقاطع متفاوت مورد استفاره قرار می گیرد.
6. اتصالی گونیا دار که برای ریلهای سخت و سبک مورد استفاده قرار می گیرد و برای جلو گیری از فرار طولی ریل می باشد ودر ریلهای نرم وسنگین  برای جلو گیری از فرار طولی ریل از وسیله ای بنام گیره ضد لغزش استفاده می کنند.
7. اتصالی کشویی  برای مواقعی که دو سر ریل را ببرند و بخواهند دو باره آنها را به هم وصل کنند مورد استفاره قرار می گیرد.
8. اتصالی مخصوص جوش درز ریل برای مواقعی که جوش شکسته باشد و بخواهند موقتا آنها را به هم وصل کنند مورد استفاره قرار می گیرد.
9. جوشکاری درز ریل که یک نوع اتصال ریل به ریل می باشد.

• اتصال ریل به تراورس که بستگی به نوع تراورس می باشد.
• اتصال ریل به تراورس چوبی که انواع آن عبارتند از روش میخ کاستیل- روش سه پیچ شروب – روش تیپ ک- روش وسلو
• اتصال ریل به تراورس فلزی که توسط پیچ و پالونه و صفه حساس فرم ۱و ۲ و مهره انجام می شود.
• اتصال ریل به تراورس بتونی که انواع آن عبارتند ار روش تیپ ک – روش پاندرول و روش وسلو.

ماشین آلات مکانیزه:

از این ماشین آلات در تعمیر و نگهداری خط به روش مکانیزه بجای روش سنتی رایج و همچنین  در احداث  خطوط جدید استفاده می کنند.ماشین آلات مکانیزه بر دو دسته تقسیم می شود .

۱- ماشین آلات سبک خطی مانند پیچ بند برای بستن و باز کردن پیچ – مته تراورس برای سوراخ کردن تراورس – ریل بر برای بریدن ریل – ریل ساب برای پلیسه گیری و سوراخ کن برای کارهای سوراخ کردن ریل.

۲-  ماشین آلات سنگین خطی مانند.

• ماشین سرند بالاست که در عملیات سرند بالاست استفاده می شود.
•  ماشین زیر کوب که در زیر کوبی خط استفاده میکنند.
• ماشین سوزن کوب که در زیر کوبی سوزن استفاده می شود.
• ماشین رگلاتور بالاست که در رگلاژ و پخش بالاست استفاده می شود.
• ماشین کمپکتور بالاست که در کمپکت کردن بالاست و کلگی تراورسها استفاده می شود.
• ماشین استابلیزر که برای تثبیت کردن خط بعد از زیر کوبی استفاده می شود.
• ماشین جوش درز ریل برای جوشکاری دو ریل استفاده می شود.
• ماشین اندازه گیری خط برای نوار برداری از خط.
• ماشین تست پل برای بازدید از قسمتهای مختلف پل.

مواردی که در قوس به خط اعمال می شود شامل:

• دور یا اضافه ارتفاع ریل خارجی نسبت به ریل داخلی در قوس به مقدار حدامثر ۱۵۰ میلیمتر.
• اضافه عرض جهت جلوگیری از سایش ریل و چرخ در قوس به مقدار حدامثر ۲۴ میلیمتر.
• قوس پیوندی جهت اتصال  خط مستقیم به قوس اصلی برای نرم کردن حرکت قطار در قوس.

ابنیه فنی

ابنیه فنی راه آهن شامل پلها، تونلها و گالریها، دیوارهای حفاظتی، زهکشیها وگذرگاهها می شود که هریک نقش کلیدی در پیوستگی خط و حفاظت از آن در بر داشته و بسته به شرایط محل استقرار، نوع بخصوص از آنها بکار می آید.علل استفاده از پل و تونل برای کوتاه کردن مسیر و از بین بردن یا کم کردن شیب و فراز مسیر می باشد.

انواع پل از نظر مورد استفاده:

1. پلهای رودخانه ای که بر روی رودخانه ها احداث می شود.
2. پلهای آبرو که اطراف مسیر ساخته می شود و آبهای بارندگی یا کشاورزی از زیر آنها عبور می کند.
3. پلهای دره ای که معمولا طول و ارتفاع زیادی دارندو برای پوشاندن دره بکار می رود.

انواع تونل از نظر مورد استفاده :

1. تیپ A  برای خطوط مستقیم و قوس با شعاع بیش از ۲۵۰ متر.
2. تیپ B برای خطوط قوسی با شعاع کمتر از ۲۵۰ متر.
3. تیپ C که بندرت استفاده شده.
4. تیپ تونلهای محور سرخس.
5. تیپ تونلهای محور بندر عباس برای مسیرهای دو خطه.

دیوار حفاظتی:

این دیوارها وظیفه حفاظت از دیواره های ترانشه ها و خاکریزها و یا سواحل رودخانه ها و غیره را بر عهده دارند و شامل :

1. دیوار ضامن ، این دیوار در پای خاکریز و برای جلو گیری از لغزش آن احداث می شود.
2. دیوار حائل در جلو ترانشه ها و برای جلو گیری از ریزش آنها احداث می شود.
3. دیوار بر گشتی در جاهایی بکار می رود که اطراف خط دارای شیب خیلی تندی باشد.
4. دیوار پوششی برای پوشش ترانشه هایی که دچار هوازدگی سطحی شده اند بکار می رود.
5. دیوار ساحلی یا سیل شکن در ساحل رودخانه ها جهت هدایت آب به دهانه پل و جلو گیری از پخش شدن آب در مواقع طغیان رودخانه احداث می شود.
6. دیوار سدی در مواردی که آب رودخانه با شیب زیاد وارد دهانه پل می شود احداث می گردد تا آسیبی به پایه پلها نرسد.