“زیمنس با ایران قرارداد جدیدی امضا نمی‌کند!” هرچند این خبر در نگاه نخست تنها علاقه نداشتن یک شرکت خارجی برای ادامه حضور خود در ایران تعبیر می‌شد اما در عمل یک پیام بسیار مهم برای صنعت ریلی ایران به همراه داشت.
اینکه با خروج آمریکا از برجام بار دیگر باید برای توسعه صنعت ریلی ایران برنامه‌ای جدید را در دستور کار قرار داد. این غول صنعتی آلمانی در سال‌هایی که تحریم‌ها سبک‌تر شده به ایران آمده و هرگاه فشاری جدید وارد شده عطای ماندن را به لقایش بخشیده است و این یعنی برای رفع نیازهای اساسی راه‌آهن ایران باید شیوه‌ای دیگر را در دستور کار قرار داد.
یکی از اصلی‌ترین این نیازها، تأمین لکوموتیوهای موردنیاز برای حرکت واگن‌های فعال در ایران است.
هرچند امروز با توجه به تغییر شرایط اجرای برجام بحث ورود واگن‌های جدید به ایران نیز با اماواگرهایی مواجه خواهد بود اما واگن‌هایی که درحال‌حاضر در ایران فعال هستند و با توجه به برنامه‌ریزی‌هایی که برای توسعه خطوط در آینده صورت گرفته قطعا نیازی جدی به کشنده خواهند داشت و ایران باید برای عبور از این شرایط، فکری جدی به حال ناوگان خود کند.
هرچند در طول سال‌های گذشته طرح‌هایی برای ساخت لکوموتیو در ایران به مرحله اجرا رسیده است و هر یک از آنها نیز محصولاتی را به بخش ریلی ایران اضافه کرده‌اند اما آنچه بیش از هر موضوع دیگری خود را نشان می‌دهد نیاز کشور به مشارکت خارجی‌ها و انتقال فن‌آوری‌های لازم به داخل کشور است.
وزیر راه‌وشهرسازی اردیبهشت‌ماه امسال در حاشیه بازدید از کارخانه واگن پارس در تشریح برنامه‌های راه‌آهن برای توسعه و تجهیز ناوگان اعلام کرد:
«قرارداد تامین حدود ۶شش هزار واگن باری و حدود ۱۰۰۰ واگن مسافری، همچنین قرارداد تامین لکوموتیو با مشارکت روس‌ها منعقد شده است.»
او با اشاره به تجهیز بخش لکوموتیوسازی کارخانه واگن پارس خاطرنشان کرد: «قرارداد ساخت ۵۰ لکوموتیو دیزل-الکتریک به‌منظور انتقال دانش و فناوری روز دنیا به شرکت‌های ایرانی منعقد شد که بر اساس این قرارداد مونتاژ و ساخت در کارخانه واگن پارس، تامین مالی از سوی صندوق توسعه ملی و تضامین از سوی شرکت راه‌آهن انجام شده است.»
هرچند این قرارداد هنوز در دستور کار قرار دارد و به نظر می‌رسد همکاری ایران با کشورهایی مانند روسیه و چین در قیاس با کشورهای اروپای غربی دوام بیشتری دارد اما شرایط سخت سال‌های گذشته که ازنظر منابع مالی چه راه‌آهن و چه شرکت‌های ریلی را تحت‌فشار قرار داده باعث شد چند هفته قبل مشکلاتی برای تأمین لکوموتیو شرکت‌های حمل‌و‌نقلی به وجود آمد و حتی کار را به توقف حرکت تعدادی از قطارها کشاند.
مشکلات مالی، مانع تامین لکوموتیو
محمد رجبی، مدیرعامل شرکت رجا، که مجموعه‌اش چند هفته قبل به دلیل مشکلاتی که برای لکوموتیوهای موردنیازش به وجود آمده بود مجبور به توقف حرکت تعدادی از قطارها شد در این رابطه به «حمل‌ونقل» گفت:
«با توجه به شرایطی که درحال‌حاضر بر صنعت حمل‌ونقل کشور حکم‌فرماست، راه‌آهن اصلی‌ترین و به‌نوعی تنها تامین‌کننده لکوموتیو برای شرکت‌های حمل‌ونقل ریلی به شمار می‌رود. هرچند در این رابطه شرکت‌هایی فعال هستند که لکوموتیوهایی در اختیار دارند اما تقریبا تمامی ظرفیت آنها به قطارهای باری اختصاص دارد و با توجه به شرایط فنی و سرعت تردد آنها عملا امکان اتصالشان به خطوط مسافری وجود ندارد.»
به گفته او در این شرایط شرکت‌ها راهی جز استفاده از امکاناتی که راه‌آهن در اختیارشان می‌گذارد ندارند و از این رو در صورتیکه هرگونه مشکلی در این فرایند به وجود آید، حرکت قطارها با اما و اگر مواجه خواهد شد.رجبی با اشاره به مشکلی که چند هفته قبل در تامین لکوموتیو لازم برای برخی قطارهای این شرکت اتفاق افتاده بود، اظهار کرد:
«متاسفانه با توجه به اینکه شرایط اجرایی‌شدن تعهدات مالی راه‌آهن با شرکت مپنا به‌عنوان شرکت تحت قرارداد با راه‌آهن که تعمیر و نگهداری لکوموتیوها را در اختیار دارد اجرایی نشد، برخی قطارهای ما با مشکل تأمین لکوموتیو مواجه شدند و این حرکت آنها را متوقف کرد.»
مدیرعامل رجا اضافه کرد:
«با توجه به فشردگی برنامه‌های شرکت‌های ریلی و تلاش برای استفاده حداکثری از توان ناوگان فعلی کشور نمی‌توان انتظار داشت که با لغو حرکت قطارها سریعا ظرفیتی جایگزین برای مسافران پیدا شود.
ازاین رو اگر مسائل اساسی مانند تامین لکوموتیو با اماواگر مواجه شود نظم ترددها با مشکل مواجه میشود.» هرچند راه‌آهن پس از این اتفاق اعلام کرد که مشکل تامین مالی و مسائل مربوط به تعمیر و نگهداری لکوموتیوها پیگیری شده و درحال‌حاضر قطارها طبق برنامه‌ریزی‌های صورت گرفته حرکت میکنند اما آنچه در عمل اتفاق افتاده یک زنگ خطر مهم را مطرح می‌کند.
ناوگان ریلی برای حرکت نیاز به کشنده دارد و با توجه به اینکه هنوز شرکت‌های ایرانی برای ساخت این محصول مهم به استقلال کامل نرسیده‌اند راه‌آهن و دستگاه‌های کلان باید برنامه‌ای دقیق برای تأمین لکوموتیوهای موردنیاز کشور در دستور کار قرار دهند.
حالا که در شرایط امروز نمی‌توان چندان روی کمک شرکت‌های بزرگی مانند زیمنس حساب کرد، شاید شرکای منطقه‌ای بهترین کمک‌حال باشند، شرکایی که البته باید با یک شرط مهم به پای قرارداد بیایند و آن انتقال فن‌آوری‌های لازم به ایران در کوتاه‌ترین زمان ممکن است تا به‌این‌ترتیب پس از ساخت واگن و ریل، یکی دیگر از نیازهای مهم صنعت نیز با توان داخلی پاسخ داده شود.
